มะนาวหอมแปดริ้ว สินค้าเกษตรปลอดภัยภายใต้ ศพก. อำเภอแปลงยาว

ประเด็นการถอดบทเรียนศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) ปี 2564
*****************************

ชื่อเรื่อง “มะนาวหอมแปดริ้ว สินค้าเกษตรปลอดภัยภายใต้ ศพก. อำเภอแปลงยาว”

1.     ประวัติความเป็นมา เกษตรกรคนเก่งดีกรีเกษตรกรดีเด่น นายทองพูล โฉมสะอาด หรือผู้ใหญ่สันต์ อยู่บ้านเลขที่ 18/1 หมู่ 6 ตำบลวังเย็น อำเภอแปลงยาว จังหวัดฉะเชิงเทรา โทรศัพท์ 0864-553-6365 ปัจจุบันเป็นเกษตรกรต้นแบบ ประธาน ศพก. อำเภอแปลงยาว จังหวัด ฉะเชิงเทรา และเป็นเกษตรกรที่ ได้รับรางวัลเชิดชูเกียรติเกษตรกรดีเด่น สาขาอาชีพไร่นาสวนผสม ระดับประเทศ อันดับที่ 3 ประจำปี พ.ศ. 2561 เนื่องจากพื้นฐานทางครอบครัวมีอาชีพเกษตรกรรม เมื่อมี ครอบครัวแล้วจึงต้องการสร้างครอบครัวให้มีความมั่นคง ด้วยความภูมีใจ
2.     รักงานทางด้านการเกษตร ประกอบกับครอบครัวมีอาชีพทำการเกษตรอยู่ แล้วจึงเป็นพื้นฐานอย่างดีในการเริ่มต้นชีวิตการเป็นเกษตรกร โดยเริ่มจากทำนา จำนวน 5 ไร่ และปลูกพืชผัก สมุนไพร เลี้ยงสัตว์ ไว้บริโภคในครัวเรือน มีเหลือก็ขายเป็นรายได้เสริม เป็นการเริ่มต้นชีวิตเกษตรกรและ พัฒนาตัวเองมาอย่างต่อเนื่อง จนปัจจุบันมีพื้นที่ในการทำการเกษตรประมาณ 80 ไร่ ด้วยความที่เป็นคนมีความขยัน ประหยัด ซื่อสัตย์ อดทน มีน้ำใจ ชอบ ใฝ่หาความรู้ และพร้อมที่จะเรียนรู้นำเทคโนโลยี นวัตกรรม มาประยุกต์ใช้ในการ ทำอาชีพการเกษตร เพื่อจัดการการผลิต การเพิ่มมูลค่าด้วยการแปรรูป และ การตลาด ให้กับผลผลิตของตนเอง จึงทำให้เป็นที่ยอมรับของคนในชุมชน และเป็น เกษตรกรต้นแบบเจ้าของศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) อำเภอแปลงยาว จังหวัดฉะเชิงเทรา สำหรับกิจกรรมการเกษตรของผู้ใหญ่สันต์ ที่ได้รับความสนใจจาก เกษตรกรและคนทั่วไป และเป็นจุดเด่นของ ศพก. คือ การปลูกมะนาวพันธุ์หอมแปดริ้ว ที่กระบวนการผลิต ผ่านการรับรองมาตรฐาน GAP พืชอาหาร ซึ่งมะนาวพันธุ์หอมแปดริ้วเป็นพันธุ์ที่ปลูกง่าย โตไว ให้ผลผลิตเร็ว ผลดก ออกตลอดปี เก็บได้นาน น้ำหอม รสชาติเป็นท่ต้องการของตลาด ซึ่งปัจจุบันได้มีการนำน้ำมะนาวมาแปรรูปเป็น น้ำมะนาวพร้อมดื่ม และน้ำมะนาวคั้นสด 100 เปอร์เซ็นต์ ที่มีกระบวนการผลิตผ่านมาตรฐานได้รับการรับรอง จาก อย. เป็นที่ถูกปากถูกใจของผู้ได้มาเยี่ยมชมที่ ศพก. และลูกค้าทั่วไปที่มาซื้อนำไปประกอบอาหารอีกด้วย
3.     แรงจูงใจในการนำนวัตกรรม/เทคโนโลยีการเกษตรมาใช้ในการดำเนินงาน เลือกผลิตสินค้าเกษตรให้ได้มาตรฐาน ความเชื่อมั่นเกิดที่ผู้บริโภค สำหรับการผลิตสินค้าเกษตรให้ได้รับการรับรอง มาตรฐานสัก 1 อย่าง สำหรับเกษตรกรแล้วเป็นเรื่องที่ไม่ได้ง่ายไป สำหรับทุกคนสักเท่าไร แต่หากเกษตรกรมองเห็นถึงความสำคัญ และสิ่งที่จะได้รับเมื่อกระบวนการผลิตทางการเกษตรได้รับการ รับรองหรือมีมาตรฐานสินค้านั้น ถือเป็นการยกระดับการผลิต สินค้าทางการเกษตรที่จะสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภคได้เป็น อย่างดียิ่ง โดยหลักคิดในการผลิตสินค้าของผู้ใหญ่สันต์ที่จะทำให้ ได้รับมาตรฐานทั้ง GAP และ อย. ที่ผ่านมานั้นได้ให้ความสำคัญ และใส่ใจไปที่ผู้บริโภคเป็นหลัก คือ การจะผลิตขายสินค้าเกษตร ให้ได้กำไรนั้น ไม่ใช่แค่ขายให้ได้ปริมาณมากๆ หรือราคาสูงๆ แต่ ต้องขายให้ได้เพื่อน ได้เครือข่ายด้วย ด้วยความซื่อสัตย์ นั่นแหละ คือกำไรที่ยั่งยืน ผู้ใหญ่สันต์ จึงเลือกที่จะขอการรับรองมาตรฐาน GAP พืชอาหาร ในการปลูกมะนาว มาตั้งแต่ ปี 2559 เนื่องจากเป็นพืชที่มีการปลูกเป็นหลักในพื้นที่ของตนเอง จำนวน 20 ไร่ จนปัจจุบันมีพื้นที่ปลูกจำนวน 40 ไร่ และได้ขอการรับรองมาตรฐานอาหารและยา (อย.) ในการแปรรูปน้ำมะนาวพร้อมดื่ม และน้ำมะนาวคั้น สด ที่สามารถให้ผลตอบแทน และสร้างรายได้ให้กับตนเองและครอบได้ตลอดทั้งปี ที่สำคัญจากการ ประสบการณ์ในการประกอบอาชีพ พบว่า มะนาวพันธุ์หอมแปดริ้วที่ปลูกนั้น สร้างรายได้และผลตอบแทนใน ทุกส่วน เช่น ผลมะนาว กิ่งพันธุ์ ใบมะนาว เปลือกมะนาว น้ำมะนาว เป็นต้น ทำให้มีรายได้หมุนเวียนมาเป็นทุนใช้ใน การทำกิจกรรมทางการเกษตรในพื้นที่ ของตนเอง เปรียบเสมือน “เหมือนพี่เลี้ยงน้อง” ทำการเกษตรเหมือน พี่เลี้ยงน้อง ให้รายได้จากพืชหลักมาหมุนเวียนเป็นทุนใน การปลูกพืชแบบผสมผสาน พืชอายุสั้น ภายในพื้นที ่ของ ตนเองให้มีรายได้จากพืชรองตลอดปี เช่น พริกขี้หนู ดาวเรือง มะละกอ เป็นต้น
4.     วิธีการดำเนินงาน เมื่อเลือกทำตามมาตรฐาน สิ่งที่ทำต้องมีมากกว่าความใส่ใจ ผู้ใหญ่สันต์ ได้ให้ ความสำคัญกับคำว่า “หลังสู้ฟ้า หน้าสู้ดิน” เป็นคำพูดที่ทำให้เกิดความมุ่งมานะ ใน การทำกิน ดังนั้น ถ้าทำแล้วต้องทำให้ดีอย่าให้เสียเวลาเปล่า ผลผลิตที่ได้ต้องคุ้มค่าและมีคุณภาพ มะนาวพันธุ์ดีที่ปลูกคือพันธุ์หอมแปดริ้ว เป็นพันธุ์ ที่เกิดจากการเพาะเมล็ดของมะนาวหลายๆ สายพันธุ์แล้ว นำมาปลูก พบว่า ต้นพันธุ์ที่ปลูกในพื้นที่ของตนเองนั้นมี ลักษณะเด่นของพันธุ์ที่ไม่เหมือนที่อื่น คือ ให้ผลผลิตสูง ลูกใหญ่ เปลือกบาง น้ำเยอะ รสชาติดี ใบและน้ำมะนาวมี กลิ่นหอม อายุการเก็บผลผลิตตั้งแต่เริ่มออกดอกจนถึงเก็บ ผลผลิต ใช้เวลาประมาณ ๔ – ๕ เดือน ถ้านับอายุตั้งแต่ ปลูกรวมประมาณ ๘ เดือน ก็เริ่มให้ผลผลิตได้แล้ว จึงเรียกพันธุ์มะนาวที่ปลูกในพื้นที่ตนเองว่า “มะนาวพันธุ์ หอมแปดริ้ว” โดยมีเทคนิค วิธีการปฏิบัติตามขั้นตอนการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับพืชอาหาร (GAP พืช อาหาร) ดังนี้ 1) แหล่งน้ำ ในสวนมีการจัดการให้มีแหล่งเก็บน้ำอย่างน้อย 10 ส่วนของพื้นที่ทั้งหมด เพื่อเก็บไว้ใช้ ทางการเกษตร และแหล่งน้ำที่ใช้ไม่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงต่อการปนเปื้อนจากวัตถุอันตราย เพราะนอกจากเป็นแหล่ง น้ำทางการเกษตรแล้วยังเป็นแหล่งอาหารของครอบครัวด้วยการเลี้ยงปลากินพืชไว้บริโภคในครัวเรือน 2) พื้นที่ปลูก มีการเตรียมดิน และปรับปรุงดิน ปรับสภาพดินในพื้นที่ด้วยการไถดิน ที่ใส่ปุ๋ยคอกจาก แหล่งผลิตที่เชื่อถือได้ เช่น ใส่ขี้ไก่ และไถกลบเพื่อไม่ให้ขี้ไก่ไหลหนีและขี้ไก่ต้องถูกฝนตกใส่ประมาณ ๑ ครั้ง ก่อน เป็นการหมักไม่ให้เกิดแก๊ส ไถพรวนดินเพื่อปรับหน้าดิน เพื่อให้ดินสามารถเก็บความชื้นในดินดานให้มาก ที่สุด หมักดิน ด้วยการโรยปุ๋ยหมักและไถหมักดินเพื่อปรับปรุง ดิน เพื่อฆ่าเชื้อโรคและหญ้า ทิ้งไว้อย่างน้อย ๑๕ วัน ระยะ ปลูก ปลูกห่าง ประมาณ ๔ X ๕ เมตร โดยให้ใช้ระยะห่าง ระหว่างต้นมะนาวประมาณ ๔ เมตร และใช้ระยะห่างระหว่าง แถว ประมาณ ๕ เมตรซึ่งถือว่าเป็นระยะที่เหมาะสม การดูแล รักษาง่ายสะดวก และแสงแดดส่องได้ทั่วถึงจะช่วยให้มะนาว แตกกิ่งขยายทรงพุ่มได้เร็ว ออกดอกติดผลเร็วและสมบูรณ์ 3) วัตถุอันตรายทางการเกษตร – เน้นใส่ปุ๋ยคอกแทนปุ๋ยเคมี ใช้การตัดหญ้าแทนการฉีดยาฆ่าหญ้า ใช้สารชีวภัณฑ์แทนยาฆ่า แมลง ในกรณีที่ต้องมีการใช้ จะเลือกใช้ตามความเหมาะสมและจำเป็นเท่านั้น โดยมีสถานที่จัดเก็บแยกเป็น สัดส่วนไกลจากสถานที่เก็บผลผลิต 4) การจัดการคุณภาพในกระบวนการผลิตก่อนการเก็บเกี่ยว – ทำการคัดเลือกพันธุ์ที่เหมาะสมกับพื้นที่ เช่น ต้านทานโรคได้ดี ไม่เป็นโรคง่าย เก็บลูกได้ไว เปลือกบาง น้ำดี และเป็นที่ต้องการของตลาด คือ พันธุ์มะนาวหอมแปดริ้ว 4 – ก่อนปลูกแช่น้ำยาเร่งรากให้รากแข็งแรงซึ่งจะทำให้มะนาวที่ปลูกโตเร็ว รากหาอาหารเก่ง – หากเป็นกิ่งตอนให้ปลูกแค่พอดีตุ้มที่ตอนไว้ ไม่ต้องปลูกลึก กรณีที่มะนาวอยู่ในถุง ให้ปลูก พอดีถุงมะนาว เพราะมะนาวรากจะหาอาหารไม่ลึก เมื่อปลูกแล้วคอยใส่ปุ๋ยคอกทุกๆ ๑ – ๒ เดือน/ครั้ง พร้อม ให้น้ำทุก ๒ – ๓ วัน/ครั้ง และหาฟางข้าวคลุมโคนต้นเพื่อรักษาความชื้นหน้าดิน – เน้นใส่ปุ๋ยคอก เช่น มูลไก่ มูลวัว หรือปุ๋ยหมัก ประมาณร้อยละ ๘๐ – ๑๐๐ แทนปุ๋ยเคมี – มีการกำจัดวัชพืชจะใช้วิธีการตัดแทนการฉีดยา ฆ่าหญ้า เพื่อลดสารเคมีตกค้างในแปลง และได้เศษวัชพืชมา เป็นปุ๋ยบำรุงดินคลุมรอบๆ โคนต้นมะนาวช่วยรักษาความชื้น ผิวดิน – การกำจัดศัตรูพืช จะใช้สารชีวภัณฑ์แทนสาร ป้องกันและกำจัดศัตรูพืช เพื่อรักษาสภาพแวดล้อม และ คำนึงถึงสุขภาพของคนฉีดพ่น คำนึงถึงสุขภาพผู้บริโภค 5) การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว มะนาวจะเริ่มให้ผลผลิตหลังจากปลูกภายใต้การดูแลรักษาอย่างดีมีความสมบูรณ์พร้อม ตั้งแต่ อายุ ๘ เดือนขึ้นไป และจะต้องคอยสังเกตตัดดอกมะนาวที่ไม่สมบูรณ์ทิ้ง เพื่อคงเหลือให้ติดดอกไว้ให้ได้ผล มะนาวประมาณ 100 – 200 ลูกต่อต้น อย่าให้มะนาวติดผลมากเพราะต้นยังมีขนาดเล็ก เมื่อมะนาวเริ่มออก ดอกจนติดผลแล้วจะใช้ระยะเวลาประมาณ ๔ – ๕ เดือน จึงเก็บผลผลิตได้ ที่สำคัญจะไม่เก็บเกี่ยวผลผลิตที่ หลุดร่วงหล่นจากต้นเด็ดขาด และไม่นำมาจำหน่ายหรือนำแปรรูปทุกกรณี เพราะถือว่าเป็นผลผลิตที่ไม่มี คุณภาพ 100 เปอร์เซ็นต์ 6) การจัดการผลผลิต เมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตจะนำมาสถานที่คัดแยกผลผลิตชัดเจน เพื่อแบ่งแยกขนาดของผลผลิต ใส่ตะกร้า ผลผลิตที่มีขนาดใหญ่จะนำไปเก็บไว้เพื่อคั้นน้ำ มีห้องเย็นไว้ใช้ในการจัดการเก็บผลผลิตผล ขนาดได้ มาตรฐานจะนำแยกใส่ตะกร้าเพื่อเตรียมขายให้กับผู้บริโภค ตามความต้องการต่อไป มะนาวหากเก็บมาจากต้นควรปล่อย ทิ้งไว้อย่างน้อย 1 – 2 วัน เพื่อให้น้ำมันที่ผิวเปลือกลดลง หลังจากนั้นเมื่อนำมาคั้นน้ำจะได้กลิ่นหอมที่ไม่ทำให้เสีย รสชาติ เปลือกของมะนาวจะบาง 7) สร้างสุขลักษณะ – การกำจัดวัชพืชภายในแปลงจะใช้วิธีการ ตัดแทนการฉีดพ่นสารกำจัดวัชพืช – การกำจัดศัตรูพืช จะใช้สารชีวภัณฑ์แทน สารป้องกันกำจัดศัตรูพืช – เมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตจะนำมาทำความสะอาด และมีห้องคัดแยกก่อนจำหน่าย กรณีผลใหญ่ จะนำมาคั้นเป็นน้ำมะนาว เพื่อทำน้ำมะนาวพร้อมดื่ม และน้ำมะนาวคั้นสด 100 เปอร์เซ็นต์ และบรรจุขวดที่ เป็นสัดส่วนชัดเจน ตามมาตรฐานการแปรรูปอาหารของ อย. 5 8) การบันทึกข้อมูล – มีการจดบันทึกขั้นตอนในการดูแลรักษา ตลอดรอบการผลิตในแต่ละปี – มีการจดบันทึกข้อมูลต้นทุนการผลิต การตลาด การจำหน่ายผลผลิต 4. ปัจจัยแห่งความสำเร็จ กำ เงิน ได้ กำ เงิน ได้ หมายถึง กำไรที่ได้จากการประกอบอาชีพในพื้นที่ตนเอง หมายถึง เงินที่สามารถมีหมุนเวียนได้ทุกวัน ตลอดทั้งปีจากการประกอบอาชีพ หมายถึง ได้ประโยชน์จากการบริหารจัดการทำการเกษตรในพื้นที่ด้วยตนเอง 1) มีสินค้าเกษตรที่ได้รับการรับรองมาตรฐานด้วยกัน 3 ชนิด คือ 1) มาตรฐาน GAP พืชอาหาร ชนิดพืช มะนาว จากกรมวิชาการเกษตร มาตั้งแต่ปี 2561 และ ได้มีการต่อทะเบียนใบรับทุก 3 ปี มาอย่างต่อเนื่อง 2) มาตรฐานอาหาร ทะเบียน อย. น้ำมะนาวสดพร้อมดื่ม ตรา ผู้ใหญ่สันต์ 3) มาตรฐานอาหาร ทะเบียน อย. น้ำมะนาวคั้นสด 100 เปอร์เซ็นต์ 2) ยึดมั่นในแนวทางการทำเกษตรด้วยความซื่อสัตย์ ด้วย การเก็บเกี่ยวผลผลิตที่เหมาะสม เก็บเฉพาะผลผลิตที่อยู่บนต้น เท่านั้น ไม่นำผลมะนาวที่หล่นจากต้นมาขาย มาคั้นน้ำโดยเด็ดขาด เพราะผลผลิตไม่มีคุณภาพ ซึ่งจะคำนึงถึงคุณภาพและความ ปลอดภัยของผู้บริโภคมาก่อนเป็นสำคัญ 3) การกำหนดราคาขายผลผลิตได้เอง โดยไม่ต้องผ่าน พ่อค้าคนกลาง สามารถกำหนดราคาขายผลผลิตได้ตลอดทั้งปี โดย ในช่วงมะนาวราคาแพงขายเฉลี่ยกิโลกรัมละ 70 บาท และในช่วง ราคาถูกขายเฉลี่ยกิโลกรัมละ 40 บาท ซึ่งจะมีพ่อค้าและผู้บริโภค แวะเวียนเข้ามาซื้อที่สวนเองเป็นประจำทุกวัน 4) ครอบครัวร่วมขับเคลื่อนไปด้วยกัน ด้วยการให้ทุกคนมีส่วนร่วม ส่วนช่วยในกระบวนการทำ การเกษตรในพื้นที่ของตนเองทั้งหมด ตั้งแต่การผลิต การแปรรูป การตลาด จนถึงการจำหน่าย เป็นการสอน ประสบการณ์ที่ตนเองได้เป็นต้นแบบในการเรียนรู้ให้กับคนในครอบครัว 6 5. ปัญหา อุปสรรค และวิธีการแก้ไข สร้างการจดบันทึกให้เป็นนิสัย ปัญหาสำคัญในการปฏิบัติที่จะทำให้ได้รับการรับรองมาตรฐานการผลิตสินค้าเกษตรทั้ง GAP และ อย. ที่พบและสังเกตได้คือ การจดบันทึกข้อมูล เพราะหากไม่มีการจดบันทึกข้อมูลในการปฏิบัติงานก็อาจจะทำให้ หลงลืมไปได้ และเมื่อนึกได้กว่าจะได้บันทึกก็ลืมไปแล้ว ดังนั้น เมื่อเรามีแผน และทำกิจกรรมต่างๆ เสร็จสิ้น ตามแผนที่กำหนดไว้ ควรจะจดบันทึกในทันที ทำให้เป็นนิสัย กิจวัตร ซึ่งทางผู้ใหญ่สันต์ได้แก้ไขปัญหา ใน เบื้องต้นด้วยการมีกระดานบอร์ดไว้จดข้อมูลในเบื้องต้นก่อนที่จะทำการบันทึกข้อมูลในสมุดจดอีกครั้ง 6. ประโยชน์ที่ได้รับจากการดำเนินกิจกรรม มาตรฐานสินค้าช่วยยกระดับตัวเองและสินค้าได้มากกว่าที่คิด สิ่งหนึ่งเมื่อการผลิตสินค้าเกษตรของเกษตรกรมีมาตรฐาน นั่นจะทำให้ผู้บริโภคเกิดความมั่นใจและ เชื่อมั่นในความปลอดภัยของสินค้าเกษตร เกษตรกรก็มีความซื่อสัตย์ต่ออาชีพของตนเอง คุณภาพของชีวิตก็จะ ดีขึ้นไปตามลำดับ ในส่วนของผู้ใหญ่สันต์ หลังจากที่การผลิตสินค้าเกษตรได้รับมาตรฐาน GAP และ อย. พบว่า 1) กระบวนการผลิตสินค้าเกษตรของตนเองมีความ ปลอดภัย เกิดความเชื่อมั่นในตัวเองในการผลิตสินค้าเกษตร ทุกชนิดเพราะมีความรู้ความเข้าใจในกระบวนการปฏิบัติตาม มาตรฐานที่ถูกต้อง 2) เกิดการวางแผนการจัดการ ในการผลิตสินค้า เกษตรทุกอย่างได้อย่างรอบคอบ เลือกปลูก เลือกผลิต ให้ตรง ช่วง ตรงจังหวะ ไม่มีขาดทุน 3) เมื่อผู้บริโภคเกิดความเชื่อมั่นในตัวผู้ผลิต จึงเกิดการซื้อซ้ำ ปากต่อปาก และที่สำคัญไม่ต้องออกไป เร่ขายผลผลิตก็มีคนมาขอซื้อถึงที่บ้าน 7. การขยายผลสู่เกษตรกรอื่นๆ เครือข่ายไม่มีคำว่าสิ้นสุด จากการที่มีผู้สนใจได้มาซื้อกิ่งพันธุ์มะนาวหอมแปดริ้วจากสวนผู้ใหญ่สันต์ในช่วงระยะเวลา 2 – 3 ปี ที่ ผ่านมา ทำให้เกิดการสร้างเครือข่ายผู้ปลูกมะนาวพันธุ์หอมแปดริ้วกระจายตัวไปในหลายพื้นที่ มีสมาชิก เครือข่ายสวนมะนาวครอบคลุมทุกอำเภอของจังหวัดฉะเชิงเทรา ซึ่งผู้ใหญ่สันต์จะออกไปติดตาม ให้คำแนะนำ การปลูกและดูแลรักษาอย่างต่อเนื่องกับผู้ซื้อกิ่งพันธุ์ รวมทั้งยังมีเกษตรกรจากต่างจังหวัดที่รับทราบข้อมูลจาก สื่อต่างๆ ได้ติดต่อเพื่อมาเยี่ยมชมและเชิญไปให้ความรู้ในการจัดการดูแลสวนมะนาว ปัจจุบันมีสมาชิก เครือข่าย ในพื้นที่อำเภอแปลงยาวประมาณ ๑๐๐ คน และรวมทั้งจังหวัด ประมาณ ๓๐๐ คน ส่วนเกษตรกร ต่างจังหวัดที่มีการนำพันธุ์มะนาวไปปลูก เช่น จังหวัดสุราษฎร์ธานี สุพรรณบุรี อุบลราชธานี ขอนแก่น นครราชสีมา ชลบุรี สระแก้ว ปราจีนบุรี เป็นต้น 7 นอกจากนี้ในอนาคตก็มีแผนที่จะใช้พื้นที่บริเวณ ศพก. อำเภอแปลงยาว เปิดเป็นจุดรับซื้อคืนผลผลิต มะนาวหอมแปดริ้ว จากสมาชิกและเกษตรกรที่ได้ซื้อกิ่งพันธุ์ไปปลูกในราคากลางที่กำหนดตามช่วงฤดูกาลโดย ไม่เอาเปรียบเกษตรด้วยกัน เป็นการบริหารจัดการสินค้าเกษตรแบบครบวงจรที่พร้อมจะเป็นเกษตรกรต้นแบบ ที่จะขยายผลไปสู่เกษตรกร และประชาชนทั่วไปได้ ถือเป็นอีกหนึ่งเกษตรกรต้นแบบของจังหวัดฉะเชิงเทรา ที่ สามารถเป็นตัวอย่างที่ดีในด้านการประกอบอาชีพการเกษตรได้อย่างมีคุณภาพ

   *******************************
   ผู้ให้ข้อมูล : นายทองพูล โฉมสะอาด ประธาน ศพก. อำเภอแปลงยาว จังหวัดฉะเชิงเทรา ถอดบทเรียน/เรียบเรียง : นายมนตรี ส่องแสงจันทร์ นักวิชาการส่งเสริมการเกษตรชำนาญการ ตกแต่ง/จัดเรียงเนื้อหา : นางสาววัชรี ป่างปู นักวิชาการส่งเสริมการเกษตรปฏิบัติการ จัดทำโดย : กลุ่มยุทธศาสตร์และสารสนเทศ สำนักงานเกษตรจังหวัดฉะเชิงเทรา เผยแพร่ : เดือนสิงหาคม 2564